In de voorgaande artikelen hebben we je uitgelegd dat je als werkgever aansprakelijk gesteld kan worden voor de schade van een werknemer ten gevolge van een arbeidsongeval. Daarom wordt van jou als werkgever verwacht dat je (voldoende) maatregelen neemt om deze schade te voorkomen of te beperken. Zo moet je vanuit de Arbowet een RI&E opstellen en uitvoeren. Als het arbeidsongeval eenmaal heeft plaatsgevonden, moet je een aantal stappen ondernemen. In sommige gevallen moet je zelfs een melding maken bij de Arbeidsinspectie. Naast het onderzoeken van een arbeidsongeval, houdt de Arbeidsinspectie toezicht op de naleving van de wet- en regelgeving op het terrein van arbeid door werkgevers en werknemers.
Aansprakelijkheid van werkgever ten opzichte van werknemer
De werkgever heeft een zorgplicht om te zorgen voor de veiligheid van de werkomgeving van de werknemer. Ook moet hij voorkomen dat de werknemer schade lijdt in uitoefening van zijn functie. Doet hij dat niet, is de werkgever op grond van artikel 7:658 BW aansprakelijk voor de schade die de werknemer in de uitoefening van zijn werkzaamheden lijdt. Dat is niet het geval als de werkgever aantoont dat hij heeft voldaan aan de op hem rustende zorgplicht of dat de schade in belangrijke mate het gevolg is van opzet of bewuste roekeloosheid van de werknemer.
Het feit dat een werknemer ook schuldig is aan het ontstaan van het ongeval is niet relevant, tenzij de schade het gevolg is van opzet of bewuste roekloosheid van de werknemer. Volgens de Hoge Raad is er pas sprake van bewust roekeloos handelen als de werknemer zich, tijdens het verrichten van zijn onmiddellijk aan het ongeval voorafgaande gedragen, daadwerkelijk bewust is geweest van het roekeloos karakter van die gedraging. Daarbij dient rekening gehouden te worden met het ervaringsfeit dat het regelmatig verkeren in bepaalde risicovolle werksituaties ertoe kan leiden dat er minder voorzichtig wordt gehandeld. Is er geen sprake van opzet of bewuste roekeloosheid van de werknemer?
Dan ben je als werkgever aansprakelijk ten opzichte van de werknemer. Dat houdt in dat er een verplichting tot betaling van schadevergoeding richting de werknemer hieruit voortvloeit. Denk aan vergoeding van bijvoorbeeld materiele en immateriële schade.
Strekt deze aansprakelijkheid zich echter ook uit over personen/bedrijven waarmee je geen arbeidsovereenkomst hebt maar die de werkgever inhuurt om werkzaamheden te verrichten? Kunnen deze dan ook jou aansprakelijk stellen voor de gestelde schade?
Maar ook: aansprakelijk voor opdrachtnemers zonder arbeidsovereenkomst
De werkgeversaansprakelijkheid zoals bedoeld in dit artikel geldt echter niet alleen voor werknemers met een (feitelijke) arbeidsovereenkomst. Dit geldt ook voor personeel zonder arbeidsovereenkomst.
Bij personen waarmee de werkgever een arbeidsovereenkomst heeft gesloten, spreekt het voor zich dat zij werknemers zijn en vallen onder deze bescherming. Er zijn echter ook personen die volgens de Hoge Raad gelijk getrokken worden met werknemers, maar waarmee geen arbeidsovereenkomst is gesloten. Uit de omstandigheden moet blijken of personen zonder arbeidsovereenkomst gelijkgetrokken kunnen worden met werknemers. Deze omstandigheden moeten per persoon bekeken worden en luiden als volgt:
- De feitelijke verhouding tussen jou als opdrachtgever/bedrijfseigenaar/ondernemer en de persoon zonder arbeidsovereenkomst;
- De aard van het werk die de persoon zonder arbeidsovereenkomst verricht;
- De mate waarin de werkgever invloed heeft op de werkomstandigheden en de veiligheidsrisico’s die daarmee verband houden; en
- De werkzaamheden moeten in de uitoefening van het bedrijf (of beroep) zijn verricht. Uit de rechtspraktijk blijkt dat hier ook andere werkzaamheden onder vallen, zoals reparatie aan machines.
Voornoemde houdt dus in dat de werkgever ook aansprakelijk kan zijn ten opzichte van zzp’ers, vrijwilligs, stagiaires en uitzendkrachten. Hieronder wordt dit per categorie uitgebreid besproken.
ZZP’er (zelfstandige zonder personeel)
In verschillende uitspraken van de rechtbank is de werkgeversaansprakelijkheid met betrekking tot ZZP’ers bevestigd. Dat houdt in dat de ZZP’er zijn opdrachtgever kan aanspreken voor schade die hij heeft opgelopen tijdens zijn werkzaamheden. In een arrest werd door het Hof bepaald dat een werkgever aansprakelijk is voor een persoon die hij in uitoefening van zijn bedrijf arbeid laat verrichten, ook als er geen sprake is van een arbeidsovereenkomst. Het is namelijk de bedoeling geweest van de wetgever om bescherming te bieden aan personen die zich in een met een werknemer vergelijkbare positie bevinden. Het is wel van belang dat de zelfstandige aannemelijk maakt dat de werkzaamheden tot de reguliere bedrijfsuitoefening behoort en dat de werknemers van de opdrachtgever dezelfde werkzaamheden verrichten.
Het zal dus van de feitelijke omstandigheden afhangen of een opdrachtgever aansprakelijk kan zijn voor een arbeidsongeval dat de zzp’er overkomt in de uitoefening van zijn werkzaamheden. De werkgever kan zich – net als bij werknemers – verweren door aan te tonen dat hij niet tekortgeschoten is in zijn zorgplicht door het nemen van redelijke (veiligheids-) maatregelen om schade bij zzp’ers te voorkomen.
Vrijwilligers
Ook vrijwilligers vallen onder het beschermingsbereik van werkgeversaansprakelijkheid. Anders gezegd, betekent dit dat vrijwilligers beschermd worden tegen arbeidsongevallen, omdat zij zich in een soortgelijke positie bevinden als een werknemer. Het beroep van vrijwilligers op werkgeversaansprakelijkheid is vooral gebaseerd op de tweede omstandigheid (‘de aard van het werk’).
De Hoge Raad heeft in 2017 de aansprakelijkheid voor schade geleden door vrijwilligs verduidelijkt en uitgebreid. Hier werd aangegeven dat de feitelijke verhouding tussen de werkgever en vrijwilliger en de aard van de verrichte werkzaamheden van belang zijn. Hieruit volgt dat vrijwilligerswerk niet is uitgesloten van de bescherming die je als werkgever dient te verlenen. Het maakt hierbij niet uit of de werkzaamheden van de vrijwilliger normaal gesproken wel of niet uitgevoerd wordt door een eigen werknemer. Dit betekent dat je als werkgever aansprakelijk bent voor arbeidsongevallen van vrijwilligers die voor jou werkzaamheden verrichten. Als werkgever is het belangrijk om je af te vragen of de vrijwilliger voldoende deskundig is voor de betreffende taak.
Stagiaires
Met stagiaires sluit je als werkgever een stageovereenkomst en geen arbeidsovereenkomst. Toch vallen zij onder het beschermingsbereik van werkgeversaansprakelijkheid en ben jij als werkgever aansprakelijk voor de schade die een stagiair lijdt in de uitoefening van de werkzaamheden. Deze aansprakelijkheid is vooral op basis van de tweede omstandigheid (‘de aard van het werk’).
Uitzendkrachten
Uitzendkrachten vallen ook onder het beschermingsbereik van werkgeversaansprakelijkheid. Dit betekent dat je als werkgever ook door uitzendkrachten aansprakelijk gesteld kan worden voor schade veroorzaakt tijdens het verrichten van werkzaamheden voor jouw bedrijf (of beroep). De uitzendkracht is namelijk mede afhankelijk van de maatregelen die jij als werkgever getroffen hebt om een veilige werkomgeving te creëren (derde omstandigheid: ‘de mate waarin de werkgever invloed had…’). Een uitzendkracht kan echter ook het uitzendbureau (de inlener) aansprakelijk stellen.
Conclusie
Als werkgever ben je niet alleen aansprakelijk voor de schade die jouw werknemers lijden als gevolg van een arbeidsongeval. Ook personen zonder arbeidsovereenkomst kunnen jou als werkgever aansprakelijk stellen voor bedrijfsongevallen. Dit geldt voor ZZP’ers, vrijwilligers, stagiaires en uitzendkrachten, indien zij werkzaamheden verrichten voor jouw bedrijf (of beroep).
Volgende keer
De volgende keer wordt het laatste artikel van deze reeks gepubliceerd. Daarin leggen we je uit wat het nut is van een veiligheids- en gezondheidsplan en hoe je dit kan opstellen.
Vragen
Als je vragen hebt over of je aansprakelijk bent voor een persoon met wie je geen arbeidsovereenkomst gesloten hebt, neem dan contact op met Team Arbeid. Wij adviseren je graag.
