Een modelovereenkomst is een door de Belastingdienst goedgekeurd document. Hierin staan afspraken die de werkrelatie tussen een zzp’er en opdrachtgever verduidelijken. De Hoge Raad heeft recentelijk geoordeeld dat er bij vrije vervanging sprake kan zijn van werken in dienstbetrekking. Dat betekent dat de modelovereenkomsten die het recht van vrije vervanging gebruiken ter verduidelijking van de genoemde werkrelatie niet langer bruikbaar zijn. De goedkeuring van deze overeenkomsten die de Belastingdienst eerder heeft gegeven, wordt dan ook ingetrokken. In dit nieuwsbericht leggen wij uit hoe deze methode werkt, waarom deze methode niet meer bruikbaar is, en wat dit voor jou betekent.
Waarom werden modelovereenkomsten gebaseerd op vrije vervanging veelvuldig gebruikt?
Eén van de traditionele kenmerken van de arbeidsovereenkomst is dat de werknemer de arbeid persoonlijk moet verrichten. In een modelovereenkomst gebaseerd op vrije vervanging staat daarentegen dat de opdrachtnemer zich vrij mag laten vervangen, wat impliceert dat hij de arbeid niet persoonlijk hoeft te verrichten. De opneming van dit recht moest altijd voorkomen dat de werkrelatie zou worden gekwalificeerd als een dienstverband: het niet persoonlijk hoeven verrichten van de arbeid betekent immers dat niet wordt voldaan aan alle kenmerken van de arbeidsovereenkomst. Een modelovereenkomst kon, voordat deze daadwerkelijk gebruikt ging worden in de praktijk, worden voorgelegd aan de Belastingdienst met het verzoek te beoordelen of het werken volgens deze overeenkomst wel of niet zou moeten worden aangemerkt als een dienstbetrekking. Aangezien in de modelovereenkomst het recht van vrije vervanging stond opgenomen, luidde het antwoord van de Belastingdienst dat geen sprake zou zijn van een echte dienstbetrekking, en dat daarom ook geen verplichting zou bestaan tot het afdragen of voldoen van loonheffingen. Het werken als opdrachtgever-opdrachtnemer, in plaats van als werkgever-werknemer, werd op deze manier van tevoren goedgekeurd door de Belastingdienst.
Waarom zijn modelovereenkomsten gebaseerd op vrije vervanging niet meer bruikbaar?
De manier van denken waarbij het recht op vrije vervanging automatisch leidt tot de conclusie dat de geen sprake is van een echte dienstbetrekking, is recentelijk onderuitgehaald door de Hoge Raad. In de Deliveroo-zaak overwoog de Hoge Raad dat de kwalificatie van een overeenkomst als arbeidsovereenkomst afhankelijk is van de omstandigheden van het geval, waarbij de verplichting om het werk persoonlijk uit te voeren in overweging wordt genomen, maar geen doorslaggevende betekenis heeft. De Hoge Raad zegt hiermee dat er bij vrije vervanging wel sprake kan zijn van een dienstbetrekking. Het gebruik van een modelovereenkomst gebaseerd op vrije vervanging is daardoor geen vrijbrief meer om aan een dienstverband te ontkomen.
Wat betekent dit voor mij?
De Belastingdienst heeft besloten de goedkeuring van de modelovereenkomsten gebaseerd op vrije vervanging per 1 januari 2024 in te trekken. Dit betekent dat je als opdrachtgever of opdrachtnemer nog een aantal maanden hebt om jouw arbeidsrelatie opnieuw te beoordelen. Hiervoor kun je deze webmodule gebruiken. Hoewel het in de overgangsperiode nog steeds mogelijk is dat de Belastingdienst een bedrijfsbezoek komt afleggen of een boekenonderzoek komt doen, zullen hieraan geen gevolgen worden verbonden: je krijgt dan hoogstens aanwijzingen waarmee je aan de slag kunt om de arbeidsrelatie aan te passen.
Ter afsluiting
Als je ooit een modelovereenkomst gebaseerd op vrije vervanging aan de Belastingdienst hebt voorgelegd, krijg je uiterlijk 1 oktober 2023 een brief op de mat over de intrekking van de goedkeuring. Wij raden echter aan om zo snel mogelijk te beginnen met het herzien van jouw arbeidsrelatie(s). Heb je hierover vragen? Neem dan gerust contact op met Team Arbeidsrecht.
