Besluiten van de overheid kunnen in bezwaar en beroep worden aangevochten. De bezwaarfase dwingt het bestuursorgaan tot een volledige heroverweging. In beroep wordt de rechtmatigheid van het aangevallen besluit door de rechter beoordeeld. Uitgangspunt bij de heroverweging in bezwaar is dat alle feiten en omstandigheden zoals die op dat moment gelden in de afweging worden betrokken. En vanzelfsprekend wordt getoetst aan het op dat moment geldende recht.
Uitzondering voor handhavingszaken
Voor handhavingszaken geldt een uitzondering. In afwijking van de hoofdregel dient het bestuursorgaan in handhavingszaken te beoordelen of ten tijde van het primaire besluit terecht een last onder dwangsom is opgelegd. Er vindt dus geen volledige heroverweging plaats. Gewijzigde feiten en omstandigheden blijven in principe buiten beschouwing. Dit wordt een beoordeling ex-tunc (betekenis: vanaf toen) genoemd. Voor deze aanpak bestaat een goede juridische grond. Dat blijkt uit de uitspraak van de rechtbank Maastricht van 19 juni 2012 (LJN: BW8745).
Het bestuursorgaan had een last onder dwangsom opgelegd. In bezwaar hield het bestuursorgaan die last overeind. In beroep voerde de overtreder aan dat de feiten en omstandigheden waren gewijzigd en het bestuursorgaan de last had moeten intrekken. In juridische termen: volgens de betrokkene had het bestuursorgaan bij de beslissing op bezwaar ten onrechte getoetst aan de hand van de feiten en omstandigheden zoals die zich voordeden ten tijde van het primaire besluit (de last onder dwangsom). Volgens de overtreder had het bestuursorgaan de feiten en omstandigheden zoals die zich voordeden ten tijde van de beslissing op bezwaar moeten meenemen.
De rechtbank ging niet mee in het standpunt van de betrokkene. De rechtbank is namelijk van oordeel dat in het bestuurlijke handhavingsrecht beoordeeld dient te worden of het primaire besluit, gelet op de op dat moment geldende feiten, omstandigheden en wettelijke regelingen, terecht genomen is. Een andere opvatting zou namelijk tot een ongewenst resultaat leiden volgens de rechtbank.
De rechtbank overwoog
Een andere opvatting zou tot het ongewenste resultaat leiden dat eiseres tot de dag van de beslissing op bezwaar zou kunnen doorgaan met overtreden zonder een dwangsom te verbeuren en daarmee aan de dwangsom als handhavingsmiddel afbreuk doen.
De overweging van de rechtbank is logisch. Als een volledige heroverweging in bezwaar zou moeten plaatsvinden, zou een last onder dwangsom weinig effect meer hebben. Dit oordeelde de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State eerder ook al: uitspraak van 24 december 2003 met nummer 200302722/1. De kernfunctie van de last onder dwangsom zou volledig worden ondergraven wanneer het bestuursorgaan in bezwaar ex nunc (betekenis: vanaf nu) zou moeten beslissen. In dat geval zou de overtreder zijn overtreding immers kunnen voortzetten tot de dag vóór de beslissing op bezwaar.
Conclusie
Indien een overtreder geconfronteerd wordt met een last onder dwangsom, heeft het voor de beslissing op bezwaar geen gevolg indien hij de illegale situatie alsnog opheft. Het bestuursorgaan zal namelijk beoordelen of het primaire besluit destijds juist was genomen. Dat betekent echter niet dat het opheffen van de illegale situatie geen zin heeft. Als de overtreding tijdig wordt opgeheven zullen geen dwangsommen worden verbeurd.
Voor meer informatie over dit onderwerp kunt u terecht bij Peter Goumans, advocaat Overheid + Omgeving. U kunt hem bereiken via p.goumans@gca.nl of 0492-780 193.
