De kranten staan er vol van: drugsproblematiek in het buitengebied. We zien steeds vaker terug dat oude leegstaande panden worden gebruikt voor de productie van allerlei soorten drugs (met alle gevolgen van dien). De eigenaren die de schuren hebben verhuurd weet veelal van niets, maar zijn wel spreekwoordelijk “de sjaak”. De eigenaren moet namelijk opdraaien voor de kosten die zijn gemoeid met het verwijderen van het drugs en de productiemiddelen. Terwijl de huurders met de noorderzon zijn vertrokken.
In de afgelopen jaren zien we ook een toename van het dumpen van drugsafval. In bosgebieden en weilanden worden zeer gevaarlijke stoffen aangetroffen. Maar wie ruimt dat nu op? Is dat de eigenaar omdat het afval op zijn perceel is gedumpt of moet het toch de overheid zijn?
De hoogste bestuursrechter gaf de eigenaren van een stuk weiland in Nuenen gelijk nadat de gemeente meende de kosten voor het opruimen van drugsafval te kunnen vorderen bij hen. Deze uitspraak heeft gevolgen voor de verhaalsmogelijkheden van de gemaakte kosten. Gevolgen die in het voordeel van een eigenaar zijn. Wij leggen dit hieronder uit.
Herstelsancties
Als de overheid een overtreding constateert, dan wil de overheid dat deze overtreding natuurlijk zo snel mogelijk wordt beëindigd. Hiertoe is de overheid zelfs in beginsel verplicht. Om de overtreding te beëindigen kan de overheid grijpen naar de mogelijkheden die de wet biedt. Zo kan de overheid dreigen met een zogeheten dwangsom of bestuursdwang. Met name (spoedeisende) bestuursdwang wordt gebruikt in zaken waarin drugsafval wordt gevonden. De overheid neemt dan zelf meteen maatregelen die ervoor zorgen dat e overtreding wordt beëindigd. De overheid ziet hierin namelijk een direct risico voor het milieu en de gezondheid. En je raadt het misschien al: de kosten worden verhaald op de overtreder.
Eigenaren
In de praktijk zien wij regelmatig dat eigenaren worden geconfronteerd met de rekening voor de gemaakte kosten vanwege de toepassing van herstelmaatregelen. Ook in het gevallen waarin de overtreding door een ander dan de eigenaar is begaan zien wij dit gebeuren. Dit komt geregeld voor bij een activiteit (gebruik) dat in strijd is met het zogeheten bestemmingsplan. Ander gebruik dan wat is toegelaten volgens het bestemmingsplan levert dan een overtreding op.
De hoogste bestuursrechter oordeelde in eerdere zaken dat een eigenaar kan worden aangeschreven als de eigenaar wist of redelijkerwijs kon weten van het strijdig gebruik. Het is ook vaste rechtspraak dat van een eigenaar mag worden gevraagd dat deze zich tot op zekere hoogte informeert over het gebruik. Hierin schuilt een bepaalde verantwoordelijkheid voor de eigenaar. Die verantwoordelijkheid heeft tot gevolg dat gemaakte kosten voor de toepassing van bestuursdwang redelijk makkelijk mogen worden verhaald op een eigenaar, ook al heeft de eigenaar niets te maken met het strijdige gebruik. Een groot risico dus. Zeker wanneer je beseft dat de kosten gigantisch zijn.
Nuenense zaak
In een eerdere zaak in 2014 oordeelde de hoogste bestuursrechter al dat het afwentelen van de kosten op een eigenaar gebaseerd op overtredingen op grond van de Wet bodembescherming vanwege de aanwezigheid drugsafval niet zonder meer is toegestaan. Deze wet kent een aantal zogeheten ‘zorgplicht’ bepalingen. De hoogste bestuursrechter vond niet dat deze bepalingen zo ver gaan dat zonder meer een eigenaar verantwoordelijk kon worden gehouden voor de aanwezigheid van drugsafval op zijn perceel, terwijl de eigenaar geen handelingen heeft verricht die door deze wet verboden zijn. Er zijn dus uitspraken bekend waaruit blijkt dat het mogelijk is om de kosten van het opruimen in rekening te brengen bij de eigenaren, maar dit is zeker niet altijd toegestaan.
Terug naar de zaak Nuenen. Wat maakt deze zaak dan speciaal? In de zaak van Nuenen gaven de eigenaren aan dat zij niet wisten of redelijkerwijs konden weten van het strijdig gebruik met het bestemmingsplan. Het strijdige gebruik betrof het storten van afval op het weiland. En op het stukje weiland was storten van afval niet toegestaan volgens het bestemmingsplan.
De Afdeling besliste in deze zaak in het voordeel van de grondeigenaren. Eerder had de rechtbank al aangegeven dat het college van Nuenen niet aannemelijk had gemaakt dat de eigenaren wisten of redelijkerwijze konden weten van het drugsafval op het terrein.
De bewijslat is door de Afdeling dus hoog gelegd voor een overheidsorgaan dat een overtreding van het bestemmingsplan constateert, met als oorzaak de aanwezigheid van drugsafval en waarbij de eigenaar geen weet heeft van het strijdig gebruik. Een overheidsorgaan moet bewijzen dat het aannemelijk is dat de eigenaar wist of redelijkerwijze kon weten dat sprake was van strijdig gebruik. Pas dan kunnen de kosten van bestuursdwang op de eigenaar worden verhaald. Ruimte voor een insteek dat meer neigt naar een zorgplicht/risicoaansprakelijkheid lijkt er hierdoor (niet meer) te zijn.
Wat betekent dit voor de praktijk?
Een overheidsorgaan dat de kosten van bestuursdwang wil verhalen op een eigenaar zal dit goed moeten motiveren. Niet zonder meer kan een eigenaar van een perceel verantwoordelijk worden gehouden voor een overtreding van het bestemmingsplan ten gevolge van een dumping van drugsafval. Ben je dus eigenaar en moet je de kosten van bestuursdwang betalen volgens de gemeente? Dan kan het zinvol zijn om hiertegen in bezwaar te gaan. De overheid moet namelijk bewijzen dat het aannemelijk was dat jij weet had van het strijdig gebruik. Kan de overheid dat niet bewijzen dan kan de overheid de kosten niet bij jou declareren.
Vragen?
Heb je vragen over dit onderwerp, neem dan contact op met:
Niels Crooijmans, (n.crooijmans@gca.nl), (0493 35 20 70)
Annelies Plooij, (a.plooij@gca.nl), (0493 35 20 70)
Team Milieu & Omgeving van Goorts + Coppens Advocaten
