Het waterschap dient ervoor te zorgen dat wateroverlast wordt beperkt en zo nodig wordt voorkomen. Het waterschap zal dus ook rekening moeten houden met de steeds meer voorkomende hevige neerslag. Zo viel in juni 2016 een dusdanige hoeveelheid neerslag in korte tijd dat veel ingelanden te maken hebben gekregen met wateroverlast. In de afgelopen maanden hebben honderden gedupeerden schademeldingen ingediend bij het waterschap naar aanleiding van de wateroverlast in juni 2016. In juni 2016 verscheen in Boerderij Vandaag een bericht van ZLTO waarin werd geadviseerd om het waterschap aansprakelijk te stellen vanwege schending van de zorgplicht. Maar wat houdt die zorgplicht in? In dit artikel wordt de invulling van de zorgplicht toegelicht.
Inleiding zorgplicht
In artikel 1 van de Waterschapswet zijn de doelen en taken van het waterschap omschreven. De belangrijkste taak van waterschappen is de zorg voor het watersysteem. Wat de zorg voor het watersysteem inhoudt, wordt nader uitgewerkt artikel 2.1 van de Waterwet. Op grond van artikel 2.1, eerste lid onder a van de Waterwet is de wet gericht op het voorkomen en waar nodig beperkingen van overstromingen, wateroverlast en waterschaarste. Het waterschap heeft de zorgplicht om wateroverlast te beperken en waar nodig te voorkomen. De zorgplicht is door de wetgever niet verder uitgewerkt zodat we bij de invulling van de zorgplicht uit moeten gaan van de rechtspraak.
Rechtspraak
In het arrest van het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden van 16 juni 2015 heeft het Gerechtshof een helder uiteenzetting gegeven over de invulling van de zorgplicht van het waterschap.
Geen garantie voor droge voeten
Vooropgesteld dient te worden dat het waterschap het uitblijven van overstroming niet hoeft te garanderen op grond van het enkele feit dat een bepaald water in onderhoud is bij het waterschap. Hoe ver die onderhoudsplicht wel strekt volgt volgens het Gerechtshof volgt uit een aantal factoren:
- Het aantal waterwegen
- De aard en lengte van de waterwegen
- (financiële) middelen die het waterschap voor het nakomen van zijn verplichtingen ten dienste staan
- Waarbij heeft te gelden dat
Het hof verwijst hiervoor naar het arrest van de Hoge Raad van 9 oktober 1981 (Bargerbeek, ECLI:NL:HR:1981:AG4240).
Adequaat reageren op klachten
Dat wil volgens het Hof niet zeggen dat het waterschap niets hoeft te doen om de wateroverlast te beperken en zo nodig te voorkomen. Van het waterschap mag verwacht worden dat wanneer een klacht binnenkomt, het waterschap daarop adequaat reageert door naar aanleiding van die klacht meteen een onderzoek in te stellen en zo nodig, afhankelijk van de uitkomst daarvan, de noodzakelijke en mogelijke maatregelen te treffen (Hoge Raad 8 januari 1999, (West-Friesland) ECLI:NL:HR:1999:ZC2813).
Voor zover u zich op het standpunt stelt dat het waterschap niet dan wel onvoldoende heeft gemaaid, blijkt uit de rechtspraak dat de civiele rechter in dat geval het maaibeleid zal bekijken. Indien het waterschap conform maaibeleid heeft gemaaid, zal dat onderdeel snel sneuvelen. Op het moment dat u zich op het standpunt stelt dat het waterschap niet conform het beleid heeft gemaaid, ligt in beginsel op u de bewijslast.
Kortom, het waterschap dient zich in te spannen om de schade te voorkomen. Anders gezegd: het moet wel zijn best doen om schade voor de ingelanden te voorkomen. Om die reden is het arrest van het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden van 14 juli 2015 interessant. Uit dit arrest volgde namelijk dat het waterschap onvoldoende had gedaan om de schade te voorkomen.
Korte beschrijving casus
Door de eigenaar van het perceel werd gesteld dat het waterschap ten onrechte de schotten niet uit de duikers had gehaald waardoor het water niet snel genoeg kon worden afgevoerd. Pas toen het water tot aan de rand van de schotten was gestegen, wilde het waterschap ingrijpen. Vanwege de druk op de schotten was dat niet mogelijk en moesten de schotten per kraan en met kikvorsmannen worden verwijderd.
Oordeel Gerechtshof
Volgens het Hof was deze handelswijze onzorgvuldig. Het Hof overwoog dat het waterschap kort na de aanvang van de buien een afweging had moeten maken en de schotten had moeten verwijderen. Dat de schotten uiteindelijk niet meer handmatig verwijderd hadden kunnen worden gaat volgens het Hof niet op. Het waterschap had eerder kunnen en moeten handelen. Door de handelswijze van het waterschap moesten de schotten met behulp van een kraan en kikvorsmannen worden verwijderd, wat een vertraging opleverde in de afvoer van het overtollige water. Dit handelen viel volgens het hof als onzorgvuldig ten opzichte van de ingelanden in het betrokken gebied aan te merken.
Het beroep van het Waterschap op overmacht faalde. Volgens het Hof heeft te gelden dat het zo mag zijn dat buien met een intensiteit als de bui in kwestie minder dan eens per duizend jaar voorkomen, niet wegneemt dat het Waterschap in lijn met de tot dan bestaande praktijk de schotten na aanvang van de buien meteen had kunnen verwijderen en zodoende een vertraagde afvoer van het regenwater had kunnen voorkomen. Aangezien het gebruikelijk was om bij naderende regenbuien van enige betekenis schotten te verwijderen kon het waterschap niet worden gevolgd in zijn betoog dat, gelet op de beperkte publieke middelen, een zodanige mate van beleidsvrijheid toekwam dat het heeft kunnen besluiten de schotten eerst in de loop van 3 juni 2003 te verwijderen.
Beoordeling geldende rechtspraak
De huidige rechtspraak laat zien dat het erg lastig is om het waterschap succesvol aansprakelijk te stellen. Tot op heden wordt in de rechtspraak nog steeds verwezen naar de oude norm uit het arrest van 9 oktober 1981 (Bargerbeek-arrest). De vraag is of dat anno 2016 nog steeds de geldende norm dien te zijn nu het klimaat sneller aan het veranderen is en we te maken hebben met steeds hevigere neerslag. Daar komt bij dat het waterschap, in tegenstelling tot 1981, meer technische hulpmiddelen heeft om te anticiperen op neerslag maar zeker ook om adequater te reageren op klachten.
Op het moment dat op uw percelen schade optreedt als gevolg van de wateroverlast, kunt zich alleen wenden tot het waterschap. Het waterschap heeft een exclusieve taak. U kunt zich namelijk tot geen enkele andere overheid wenden. Het waterschap neemt dus een bijzondere positie in waarbij uiteraard bijzondere regels gelden. Dat betekent naar onze mening echter niet dat het waterschap deze wettelijk gegarandeerde, exclusieve positie kan opeisen maar niet de verantwoordelijkheid nemen die daarbij hoort. Of de rechtspraak in de komende jaren zal wijzigen is nog maar de vraag. Gelet op de recente arresten van het Hof Arnhem-Leeuwarden en ’s-Hertogenbosch lijkt er enige nuancering te komen in de rechtspraak.
Praktische tips
Op het moment dat u te maken krijgt met onderlopende percelen is het zaak dat u direct actie onderneemt. Om die reden hebben wij de volgende tips opgenomen die u in acht kunt nemen ten behoeve van het opbouwen van een dossier. U dient namelijk bewijs te leveren van de wateroverlast, de duur van de wateroverlast en met name ook de gebrekkige werkwijze van het waterschap:
- Meld direct de schade bij het waterschap in het beheergebied. Het waterschap hoeft op basis van de huidige rechtspraak slechts dan pas in actie te komen in het kader van de zorgplicht. Zorg ervoor dat u bij de melding de naam van de medewerker vraagt en ook per e-mail vastlegt met wie u heeft gesproken.
- Maak direct foto’s van de percelen zodat u op een later moment kunt aantonen dat de percelen vol zijn gelopen. Zorg ervoor dat de foto’s voorzien zijn van datum en tijdstip.
- Maak een eigen logboek van de werkzaamheden die zijn uitgevoerd en de contacten die u heeft gehad met het waterschap
Met deze korte, wellicht vanzelfsprekende, tips bouwt u in ieder geval uw dossier op en kunt u op later moment eenvoudig terugvallen op de feiten.
De aansprakelijkheid van het waterschap is een complexe zaak. Mocht u vragen hebben over dit onderwerp, neem dan gerust contact op met de specialisten van Goorts + Coppens. U kunt contact opnemen met Niels Crooijmans (06-55506541 of n.crooijmans@gca.nl) en Guido Goorts (06-53912105 of g.goorts@gca.nl).
