Artikel 6 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (hierna EVRM) beschermt het recht op een eerlijk proces. Dit recht op een eerlijk proces houdt ook in dat de behandeling van de zaak binnen een redelijke termijn wordt afgedaan. Indien deze redelijke termijn wordt overschreden, dan moet de overheid een schadevergoeding betalen. De vraag is echter wanneer de redelijke termijn dan overschreden wordt en onder welke voorwaarden de overheid een schadevergoeding verschuldigd is.
De redelijke termijn
Voorheen gold er voor het bestuursrecht een redelijke termijn van 5 jaar. Met de conclusie van de advocaat-generaal van de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State (hierna ABRvS) op 23 oktober 2013 en de uitspraak van de grote kamer van de ABRvS op 29 januari 2014 werd de redelijke termijn gewijzigd naar 4 jaar. De termijn van 5 jaar week af van de termijn die de Centrale Raad van Beroep en de Hoge Raad hanteerde. “Gelet op het maatschappelijke belang van een spoedige beslechting van geschillen, alsmede het belang van rechtseenheid” zag de ABRvS aanleiding om aan te sluiten bij de rechtspraak van de Centrale Raad van Beroep en de Hoge Raad ten aanzien van de redelijke termijn.[1] De ABRvS verdeelt de 4 jaar van de redelijke termijn als volgt:
- 1/2 jaar voor de bezwaarfase;
- 11/2 jaar voor beroep in eerste aanleg;
- 2 jaar voor hoger beroep.
Wanneer enkel de redelijke termijn van de bezwaarfase is overschreden, ontstaat er geen recht op een schadevergoeding. Een schadevergoeding voor het overschrijden van de redelijke termijn kan dan ook alleen wanneer de termijnen bij zowel de bezwaarfase en het beroep in eerste aanleg zijn overschreden. Dit blijkt uit het gegeven dat de grondslag van de schadevergoeding voor het overschrijden van de redelijke termijn zich niet leent voor een schadevergoeding in een situatie dat er alleen sprake is van een te lange behandelingsduur in de bezwaarfase. De ABRvS stelt dat er dan geen sprake is van een recht op schadevergoeding. Dan kan immers een ingebrekestelling worden gestuurd en eventueel beroep worden ingesteld vanwege het uitblijven van een beslissing op bezwaar.
De hoogte van de schadevergoeding omtrent de redelijke termijn
De ABRvS hanteert een tarief van €500,- per half jaar dat de redelijke termijn wordt overschreden, waarbij het totaal van de overschrijding naar boven wordt afgerond. Als er bijvoorbeeld 1 jaar over de bezwaarfase is gedaan en 2 jaar over het beroep in eerste aanleg, dan is de redelijke termijn met 1 jaar overschreden. Indien er geen bijzondere omstandigheden zijn, moet er €1.000,- aan schadevergoeding betaald worden.
Uitzonderingen van de redelijke termijn
De ingewikkeldheid van de zaak, de wijze waarop de zaak door de overheid en de rechter is behandeld en het processuele gedrag van de burger (die beroep instelt) gedurende de gehele procesgang kan volgens de ABRvS onder omstandigheden een overschrijding van de redelijke termijn rechtvaardigen. Het inschakelen van een deskundige is hier een voorbeeld van. Daarbij speelt het een rol of het inschakelen van een deskundige redelijk was en of daarmee niet onredelijk veel tijd gemoeid is geweest. Ook de omstandigheid dat sprake is van een groot aantal bezwaarmakers tegen een besluit kan aanleiding geven overschrijding van de redelijke termijn. Bij het beoordelen van een overschrijding van de redelijke termijn in de nationale procedure wordt de duur van een zogenoemde prejudiciële procedure bij het Hof van Justitie in Luxemburg buiten beschouwing gelaten. Dit geldt zowel in zaken waarin prejudiciële vragen zijn gesteld als in andere zaken die in verband daarmee door de rechter zijn aangehouden. In het laatste geval moet de aanhouding dan wel ‘redelijk’ zijn. Wanneer de rechter een zaak aanhoudt in afwachting van de uitkomst van andere zaken door een ‘Nederlandse’ rechter, zal de rechter deze wel binnen de redelijke termijn moeten afhandelen.
Vragen over de redelijke termijn?
Goorts + Coppens advocaten | adviseurs is een advocatenkantoor dat beschikt over een advocatenteam dat gespecialiseerd is in bestuursrecht. Wanneer je vragen hebt over dit onderwerp kan er contact worden opgenomen met Ruud Verkoijen.
