Heel Nederland volgt de ontwikkelingen rondom corona uiteraard op de voet. Bij mij schoten gelijk een aantal vragen door mijn hoofd nadat Mark Rutte eergisteren de nieuwe maatregelen aankondigde. Vragen die ik mij gelukkig niet dagelijks hoef af te vragen, maar die nu wel ontstaan als advocaat. Helemaal als advocaat werkzaam in rechtsgebieden waarin de verhouding overheid-burgers centraal staat. Je vraagt je dan bijvoorbeeld af: Wat als een besmet persoon of een persoon bij wie het risico op besmetting bestaat, niet wil meewerken aan een quarantaine? Wat als een besmet persoon niet wil meewerken aan isolatie in het ziekenhuis? Wat als de openbare orde in het geding komt? Wat als supermarkten last hebben van hamsteracties? Wat als prijzen voor sommige producten de pan uit rijzen? Graag neem ik je kort mee in mijn bevindingen.
Wet Publieke gezondheid
Lang hoefde ik niet te zoeken voor de regelgeving rondom bescherming van de gezondheid. Al snel stuitte ik op de ‘Wet publieke gezondheid’. De maatregelen in deze wet laten zich vatten in een tweetal categorieën: maatregelen tegen een individu en maatregelen gericht tegen zaken.
1. Maatregelen tegen een individu
Verplichte opname of quarantaine
Laat ik ermee beginnen om aan te geven dat ik mij niet kan voorstellen dat iemand adviezen in de wind slaat als het om gezondheidskwesties gaat. Desondanks heeft de wetgever in ieder geval nodig gevonden de bijzondere situaties wettelijk te regelen. Kort samengevat: het gaat om situaties waarin iemand niet vrijwillig doet wat van hem of haar wordt verwacht. De wetgever heeft in ieder geval rekening gehouden met twee bijzondere situaties. De ene ziet op de situatie wanneer iemand zich niet vrijwillig wil laten opnemen in het ziekenhuis. De andere ziet op de situatie wanneer iemand niet vrijwillig wil meewerken aan quarantaine. Je voelt hem misschien aankomen. Je kunt dus worden verplicht door de overheid wanneer een quarantaine of opname in een ziekenhuis nodig is. Gelukkig is het wel zo dat de toepassing van deze verregaande bevoegdheid aan diverse eisen gebonden is. Bovendien komt zo’n beslissing terecht bij de officier van justitie. Die moet besluiten over de voortzetting van de beslissing op de dag dat een afschrift van het officiële besluit tot quarantaine of opname is ontvangen. De officier besluit of een verzoek tot een machtiging tot voortzetting van de opname of quarantaine wordt gedaan bij de rechter. Als de officier overgaat tot het doen van een verzoek wordt de beslissing tot verplichte quarantaine of opname aan de rechter voorgelegd. Het is dan uiteindelijk aan de rechter om te beslissen op dit verzoek. Dit doet de rechter binnen drie dagen. Als de officier niet overgaat tot het doen van een verzoek tot een machtiging tot voortzetting dan vervalt het besluit tot quarantaine of opname.
Verplicht arts-onderzoek
Behalve verplichte opname in het ziekenhuis of quarantaine heeft de overheid ook de bevoegdheid om een arts onderzoek te laten verrichten in het lichaam. Ook hiervoor gelden gelukkig waarborgen voordat hiertoe kan worden besloten.
Beroeps – of bedrijfsmatige verbod
Tot slot is noemenswaardig dat deze wet ook de mogelijkheid biedt om aan een persoon ‘indien noodzakelijk’ een verbod op te leggen om beroeps- of bedrijfsmatig werkzaamheden te verrichten. Daarbij geldt wel de eis dat er een ernstig risico is voor de verspreiding van die infectieziekte.
2. Maatregelen gericht tegen zaken
Naast maatregelen tegen ‘het individu’ kent de wet ook maatregelen tegen zaken. Zo mag bij een gegrond vermoeden controle plaatsvinden en zonodig monsters worden genomen bij terreinen, gebouwen, vervoermiddelen of goederen.
Als besmetting blijkt dan kunnen er voorschriften worden gegeven. Ook kan worden gekozen voor ontsmetting. In het ergste geval kunnen gebouwen en terreinen worden gesloten, een verbod worden uitgevaardigd om vervoermiddelen te betreden en/of goederen te vernietigen. Dit alles op straffe van een hechtenis of geldboete als men zich wil onttrekken aan deze maatregelen.
Noodwetgeving
Behalve bij mogelijke besmettingsgevallen of besmettingsgevallen heeft de overheid nog meer wapens in handen. Gelukkig maar, omdat het niet ondenkbaar is dat de openbare orde op een gegeven moment in het geding komt. Bijvoorbeeld door een te grote run op boodschappen in supermarkten. Of een probleem van een geheel andere orde ontstaat. Te denken valt aan de vergunningverlening die in het gedrang komt door ziekte.
Hamstergedrag
Gisteren stuitte ik op de liveblog van de NOS met daarin de volgende kop van een alinea: ‘Hamsteren is overlevingsstrategie’. Om met dit laatste beginnen. Wist u dat wij in Nederland een ‘Hamsterwet’, een ‘Prijzennoodwet’ en de ‘Noodwet voedselvoorziening’ kennen? Wetgeving die in werking kan worden gesteld in geval van buitengewone omstandigheden. Let wel: een koninklijk besluit is wel nodig om deze wetgeving in werking te treden. Maar we hebben de wetgeving al wel dus achter de hand. De wetgeving maakt het mogelijk om regels te kunnen stellen die het hamsteren van goederen moet tegengaan, die prijzen moet reguleren en de voedselvoorziening moet verzekeren. Wellicht dat we vanuit die hoek nog het een en ander kunnen verwachten als Nederland – ondanks de woorden van onze minister-president – massaal aan het hamsteren gaat. Hopelijk komt het niet zo ver.
Woningbouw
De woningbouw heeft reeds een klap gehad vanwege de stikstofcrisis. De overheid heeft het er druk mee. Diverse spoedwetgeving om de woningbouw uit de stikstofcrisis te halen is reeds in werking en in de maak. Maar wat nu als het Corona-virus beslag gaat leggen op de vergunningverlening en de uitvoering van bouwprojecten? Niet ondenkbaar is dat de woningbouw weer een klap krijgt te verduren.
Bij mijn zoektocht stuitte ik op een bijzonder wetsartikel (artikel 101a Woningwet) in de Woningwet. Het gevonden artikel biedt grondslag voor de minister om voorschriften te geven over de toepassing van de huidige regels voor het bouwen van een bouwwerk en de vergunningverlening. Hierbij mag de minister zelfs indien nodig afwijken van deze huidige regels. Als de betreffende minister dit gaat doen zal wel een plan vastgesteld moeten worden waarin is aangegeven aan welke bouwprojecten uitvoering wordt gegeven (in het eerstkomende jaar). Hopelijk hoeft het niet zo ver te komen dat deze noodwetgeving van stal moeten worden gehaald.
Openbare orde – een taak van de burgemeester?
Bij de burgemeester kom je snel te recht als het om de openbare orde gaat. Handhaving van de openbare orde is namelijk een specifieke taak van de burgemeester. Vanwege die taak kan hij ook noodbevelen en noodverordeningen uitvaardigen. Een noodbevel is eenmalig en richt zich veelal tot een persoon of bepaalbare groep. Een noodverordening daarentegen geldt voor een niet-bepaalbare groep. Voorbeelden van eerdere situaties waarin via noodverordeningen is ingegrepen: de vogelgriep en Q-koorts.
In geval van buitengewone omstandigheden kan overigens ook de commissaris van de Koning en de minister in een concreet geval de nodige aanwijzingen geven aan de burgemeesters in de provincie. De Wet veiligheidsregio’s biedt die mogelijkheid. Dan zitten we al wel in de sfeer van de rampenbestrijding. Deze wet biedt ook de mogelijk dat de minister bevoegdheden van de commissaris van de Koning en van de burgemeester op grond van deze wet geheel of ten dele kan uitoefenen of een andere autoriteit ermee kan belasten. Kortom waar nodig kan flink worden opgeschaald. Ook hiervoor geldt dat ik hoop dat het niet zo ver hoeft te komen.
Laten we überhaupt massaal hopen dat het Corona-virus snel zal verdwijnen uit Nederland. Dan blijven we weg uit nog verregaande maatregelen. Mocht dit niet zo zijn, dan heeft u in ieder geval een mini-kijk in de keuken gekregen van wat ons mogelijk nog te wachten staat.
Heeft u vragen naar aanleiding van deze blog? Neem gerust contact met mij op. Heeft u vragen die zich richten op het arbeidsrecht? Ik verwijs u graag naar de Q&A die is geschreven door mijn collega’s Maud Saes en Barbara Koolen.
Annelies Plooij
a.plooij@gca.nl
06 20 02 63 14
