Afgelopen week deed de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (hierna: de hoogste bestuursrechter) een uitspraak (ECLI:NL:RVS:2022:128, www.raadvanstate.nl) waarmee een langdurige procedure ten einde kwam over verzoeken om openbaarmaking die milieuorganisatie MOB (Mobilisation for the environment) had gedaan. MOB wilde alle gegevens van alle PAS-melders (en alle niet-agrarische bedrijven die een PAS-melding hadden gedaan) openbaar gemaakt hebben.
Wat was er aan de hand?
MOB wilde alle gegevens openbaar hebben om te kunnen nagaan welke bedrijven zorgen voor zogenaamde stikstofuitstoot op natuurgebieden. In het kader van het PAS (Programma Aanpak Stikstof) konden landbouwondernemingen die slechts een zeer kleine uitstoot van stikstof op natuurgebieden veroorzaakten, volstaan met een melding in plaats van een vergunning. In 2019 heeft de hoogste bestuursrechter deze regeling echter vernietigd. Daardoor voldeden de ondernemers ineens niet meer aan de wet.
Wat vond de hoogste bestuursrechter?
De minister wilde de gegevens in eerste instantie niet geheel openbaar maken omdat zij ook vond dat de ondernemers te goeder trouw hadden gehandeld en onbedoeld in de situatie terecht waren gekomen dat ze niet meer aan de wet voldeden. Het gaat echter om milieu-informatie en de wet (de Wet openbaarheid van bestuur, ofwel de Wob) is daar duidelijk over: voor milieu-informatie geldt een speciale openbaarmakingsregel waarbij het belang van openbaarheid sterk voorop staat. In het bijzonder als het gaat om milieu-informatie die betrekking heeft op emissies. In dat geval mag informatie alleen niet openbaar gemaakt worden als de belangen van de bescherming van het milieu of de beveiliging van bedrijven en het voorkomen van sabotage zwaarder wegen. De bescherming van de persoonlijke levenssfeer (van de boeren) mag hier dus geen rol spelen. Tot die conclusie kwam ook de hoogste bestuursrechter. De minister had namelijk nog geprobeerd een onderscheid te laten maken tussen de adresgegevens van de melders omdat die als contactgegevens en niet als milieu-informatie waren verstrekt bij de melding maar daar ging de hoogste bestuursrechter niet in mee. Deze vond de informatie te zeer met elkaar verbonden om een onderscheid te maken. Uiteindelijk moeten ook alle adresgegevens van de ondernemers openbaar gemaakt worden. De enige uitzondering is gemaakt voor die gevallen waarin de melders op een wezenlijk ander adres woonden dan de bedrijfslocatie waarvoor de melding was gedaan.
Dit is een tegenslag voor de ondernemers. Ook voor de LTO die als belangbehartiger van de agrariërs aan de zaak had deelgenomen. Nu de adressen openbaar gemaakt moeten worden vrezen velen voor ongewenst bezoek en verzoeken om handhaving van milieuorganisaties. De minister heeft al toegezegd niet te zullen gaan handhaven omdat er hard gewerkt wordt aan een oplossing voor deze ondernemers, zodat er concreet zicht op legalisering bestaat, maar het is natuurlijk de vraag of dat de verschillende milieuorganisaties ook echt van zal weerhouden om dergelijke verzoeken in te dienen.
Deze uitspraak van de hoogste bestuursrechter was eigenlijk in zekere zin niet verrassend. De wet is er vrij duidelijk in dat dit soort milieu-informatie nagenoeg altijd openbaar moet zijn.
Gaat de nieuwe wet verandering brengen?
Binnenkort, op 1 mei 2022 treedt een nieuwe wet, de Wet Open Overheid in werking ter vervanging van de Wob. Deze zal het er voor wat dit onderwerp betreft niet makkelijker op maken. Ten eerste wordt de overheid verplicht emissiegegevens actief openbaar te maken. Verder is juist de weigeringsgrond uit de Wob over vertrouwelijk aan de overheid verstrekte bedrijfs- en fabricagegegevens afgezwakt. Openbaarmaking wordt niet meer automatisch geweigerd maar er moet een belangenafweging worden gemaakt. Als het gaat om milieu-informatie geldt dan een strenge weigeringsgrond: openbaarmaking mag alleen achterwege blijven als het belang (dus van de vertrouwelijk meegedeelde bedrijfs- en fabricagegegevens) ernstig geschaad wordt en het algemene belang van openbaarheid niet opweegt tegen deze schade. Maar het belangrijkste is dat de weigeringsgronden (uitzonderingen) in het geheel niet meer van toepassing zullen zijn op emissiegegevens. Het zal er voor deze soort ondernemers niet makkelijker op worden.
Zo blijkt maar weer dat het goed is om kritisch te kijken naar de gegevens die je -vaak verplicht- aan de overheid meedeelt. Soms heb je hierin geen keus. Dan kan het blijkbaar niet anders dan dat je moet accepteren dat bepaalde gegevens openbaar gemaakt worden. Mocht je hier vragen over hebben of twijfelen over wat er in je eigen situatie met je gegevens gebeurt, neem dan gerust eens contact met ons op. Wij kunnen hierbij helpen!
